Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho biết ông sẽ chính thức coi Antifa là "tổ chức khủng bố lớn" như một phần trong nỗ lực nhắm vào "phe cánh tả cấp tiến", sau vụ sát hại nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk.
Trong bài đăng trên nền tảng Truth Social của mình, ông Trump gọi nhóm này là "thảm họa cực đoan, nguy hiểm và bệnh hoạn" và cam kết rằng nhóm này sẽ bị "điều tra kỹ lưỡng".
Antifa - một phong trào phi tập trung, cánh tả phản đối các nhóm cực hữu, phân biệt chủng tộc và phát xít - từ lâu đã khiến ông Trump tức giận.
Tuy nhiên, các chuyên gia đã nhanh chóng đặt câu hỏi về cách thức tổng thống sẽ thực sự nhắm vào nhóm này, vốn không có một thủ lĩnh, danh sách thành viên hay cơ cấu rõ ràng. Năm 2020, Giám đốc FBI lúc bấy giờ là ông Christopher Wray đã nói với Quốc hội rằng Antifa nên được định nghĩa là một hệ tư tưởng hơn là một tổ chức chính thức.
Antifa vẫn là một ví dụ minh họa mà một số chính trị gia và người có ảnh hưởng cánh hữu thích đưa ra. Những người này cho rằng đây là thành phần chủ chốt của mạng lưới cánh tả mà họ cho là đang tìm cách phá hoại nước Mỹ, quyền tự do ngôn luận và quyền sở hữu súng.
Antifa đại diện cho điều gì?
Antifa là viết tắt của anti-fascist (chống phát xít). Đây là một tổ chức lỏng lẻo, không có người lãnh đạo, chủ yếu gồm các nhà hoạt động cực tả.
Từ Antifa bắt nguồn từ từ tiếng Đức "antifaschistisch", ám chỉ một nhóm chống phát xít của Đức vào những năm 1930.
Một logo có hình lá cờ đen và đỏ thường gắn liền với Antifa
Mặc dù Antifa đã tồn tại ở Hoa Kỳ từ nhiều thập kỷ trước, nhưng tổ chức này chỉ nổi lên sau chiến thắng bầu cử lần đầu của ông Trump vào năm 2016 và cuộc biểu tình cực hữu ở Charlottesville vào năm 2017, nơi nhiều nhóm chống phát xít bắt đầu tập hợp lại.
Kể từ đó, các nhà hoạt động theo Antifa thường xuyên xung đột với các nhóm cánh hữu, cả trong những cuộc tranh cãi gay gắt trực tuyến lẫn các cuộc ẩu đả trên khắp nước Mỹ.
Việc thiếu một tổ chức tập trung có nghĩa là các nhóm Antifa có xu hướng hình thành một cách tự nhiên, cả trực tuyến và ngoại tuyến, và các nhà hoạt động của nhóm này bao gồm những người theo chủ nghĩa vô chính phủ, cộng sản và xã hội chủ nghĩa cứng rắn, những người có chung quan điểm chống chính phủ, chống chủ nghĩa tư bản, ủng hộ LGBTQ và ủng hộ nhập cư.
Nhưng Antifa đôi khi được các chính trị gia và nhà bình luận bảo thủ sử dụng như một thuật ngữ bao hàm tất cả để chỉ các nhóm tự do và cánh tả khác mà họ phản đối về mặt chính trị.
Antifa có sử dụng bạo lực không?
Những người chỉ trích cho rằng điều khiến Antifa khác biệt với các nhóm cánh tả chính thống là sự sẵn sàng sử dụng bạo lực của một số nhà hoạt động để thúc đẩy sự nghiệp của họ, mà họ lại cho rằng đó là để tự vệ.
Các nhà hoạt động thường mặc đồ tối màu và che mặt khi ra ngoài. Các video trực tuyến mà BBC xem được cho thấy một số người mang theo dùi cui, khiên, gậy gộc và bình xịt hơi cay trong các cuộc biểu tình.
Năm 2017, khoảng 100 nhà hoạt động đeo mặt nạ mang theo biểu ngữ và cờ liên quan đến Antifa đã tấn công một nhóm người biểu tình cánh hữu ở Berkeley, California, dẫn đến nhiều vụ bắt giữ.
Trong cuộc bạo loạn bùng phát ở Mỹ sau cái chết của George Floyd năm 2020, một nhà hoạt động Antifa tự xưng, Michael Reinoehl, 48 tuổi, đã bắn chết một người ủng hộ nhóm cực hữu Patriot Prayer ở khu vực Portland. Ông Reinoehl sau đó đã bị cảnh sát bắn chết.
Các nhà hoạt động chống phát xít mặc đồ đen tại cuộc biểu tình ở Berkeley, California
Các nhà hoạt động chống phát xít cũng thường xuyên công bố danh tính và thông tin cá nhân của những người mà họ cho là cực hữu. Chiến thuật này - thường được gọi là "doxxing" - nhằm mục đích khiến người đó bị đuổi việc và bị xã hội xa lánh.
Sau vụ giết Charlie Kirk, BBC Verify đã thấy những tin nhắn từ một số thành viên tự nhận là Antifa - trên Reddit và X - bảo vệ vụ xả súng.
Tổng thống Trump có đủ thẩm quyền pháp lý để coi Antifa là một tổ chức khủng bố?
Ông Trump chưa nói rõ ông dự định sẽ làm gì để chính thức xác định Antifa là một tổ chức khủng bố và chúng tôi đã yêu cầu Nhà Trắng cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Chính phủ Hoa Kỳ có thể chính thức coi một nhóm là Tổ chức khủng bố nước ngoài (FTO) - "tiêu chí pháp lý" cho việc này nêu rõ rằng nhóm đó "phải là một tổ chức nước ngoài".
Việc bị liệt vào danh sách FTO có nghĩa là các thành viên của một nhóm có thể bị cấm vào Hoa Kỳ hoặc bị trục xuất khỏi đất nước và trao cho chính phủ quyền tịch thu tài trợ và nhắm mục tiêu vào các nhà tài trợ.
Bộ Ngoại giao liệt kê các FTO hiện tại , kể cả các chi nhánh của ISIS và ngày càng nhiều các băng đảng ma túy từ Mỹ Latinh.
Nhưng vẫn chưa rõ những quyền hạn này có thể được mở rộng để áp dụng đối với Antifa như thế nào.
Nhà nghiên cứu Luke Baumgartner, thuộc Chương trình về Chủ nghĩa cực đoan của Đại học George Washington, nói với chúng tôi: "Tôi không biết có cơ chế pháp lý nào chính thức xác định bất kỳ nhóm nào là tổ chức khủng bố trong nước."
Ông nói: "Theo như tôi biết thì đó chỉ là một tuyên bố trên Truth Social, vốn không có ý nghĩa gì, tôi không thấy điều đó sẽ xảy ra, trừ khi Quốc hội muốn thực hiện các bước cụ thể."
Các chuyên gia pháp lý khác phát biểu với BBC Verify chỉ ra rằng quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án thứ nhất của hiến pháp Hoa Kỳ có thể hạn chế khả năng thực hiện ý định này của ông Trump.
Các thành viên của Proud Boys và Antifa đụng độ ở Portland, Oregon
Giáo sư David Schanzer, giám đốc Trung tâm Tam giác về Khủng bố và An ninh Nội địa tại Đại học Duke, nói: "Tu chính án thứ nhất bảo vệ quyền lập hội, bao gồm quyền của cá nhân được thành lập nhóm và cấm chính phủ can thiệp vào hoạt động của các nhóm đó, trừ khi họ đã vi phạm pháp luật."
Ông nói thêm: "Việc tổng thống chính thức xác định một nhóm như vậy là 'tổ chức khủng bố lớn' không làm thay đổi những quyền hiến định cơ bản đó."
Brad Evans - giáo sư chuyên về bạo lực chính trị tại Đại học Bath - cảnh báo rằng việc Antifa thiếu cơ cấu tổ chức và cơ chế thành viên "tạo ra cơ hội đáng kể để mở rộng phạm vi quyền hạn [của chính phủ] và áp dụng cho bất kỳ ai có thể được cho là thuộc về một tổ chức không được định nghĩa rõ ràng".
"Điều này có nghĩa là bất kỳ ai bị nghi ngờ là thành viên của Antifa đều cần phải bác bỏ mối liên hệ của mình. Nguy cơ lạm quyền là quá rõ ràng."
Các chuyên gia pháp lý khác đã đặt câu hỏi tại sao chính quyền Trump không thể thách thức Antifa theo luật hiện hành quy định các tội như kích động bạo lực.
Tại sao chính quyền ông Trump lại nhằm vào Antifa?
Đây không phải là lần đầu tiên ông Trump nhằm vào Antifa - ông đã nói rằng ông sẽ tuyên bố nhóm này là một tổ chức khủng bố vào năm 2020 nhưng đã không thực hiện điều đó vào thời điểm bấy giờ.
Sự can thiệp mới nhất của ông là một phần của chiến dịch rộng lớn hơn chống lại "phe cánh tả cấp tiến" sau vụ giết ông Charlie Kirk, khi tổng thống tuyên bố rằng: "Bạo lực chính trị của phe cánh tả cấp tiến đã làm tổn thương quá nhiều người vô tội và cướp đi quá nhiều sinh mạng."
Chính quyền cho biết Tyler Robinson - người bị cáo buộc giết ông Kirk - có "tư tưởng cánh tả" nhưng không cung cấp nhiều chi tiết và người này không có liên hệ trực tiếp với Antifa.
Các nghiên cứu nói gì về bạo lực chính trị ở Hoa Kỳ?
Tuần này, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã gỡ bỏ một nghiên cứu về bạo lực chính trị ở Mỹ, trong đó kết luận rằng chủ nghĩa cực đoan cánh hữu vượt trội hơn "tất cả các loại chủ nghĩa cực đoan bạo lực khác".
BBC đã hỏi Bộ Tư pháp tại sao nghiên cứu, được công bố năm 2024 bởi cơ quan nghiên cứu của bộ này, lại bị gỡ bỏ. Bộ này đã trả lời rằng họ "không có bình luận".
BBC Verify đã xem xét năm nghiên cứu độc lập về các cuộc tấn công có động cơ chính trị tại Hoa Kỳ trong các thập kỷ qua, tất cả đều cho thấy có nhiều trường hợp bạo lực chính trị tại Hoa Kỳ do những người được các nhà nghiên cứu gán cho hệ tư tưởng cánh hữu gây ra hơn là hệ tư tưởng cánh tả.
Tuy nhiên, do không có định nghĩa nhất quán hoặc phổ quát về hệ tư tưởng "hữu" hay "tả" nên rất khó để đo lường xu hướng bạo lực chính trị theo thời gian.
Giáo sư Robert Pape từ Đại học Chicago nói rằng những năm gần đây đã chứng kiến "mức cao kỷ lục về số vụ ám sát chính trị và các nỗ lực ám sát" - cả các chính trị gia Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ đều bị nhắm mục tiêu.
Ông nói thêm: "Khi một nhà lãnh đạo chính trị đổ lỗi cho một bên về bạo lực thì điều này tạo ra nhiều sự ủng hộ hơn cho bạo lực chính trị, chứ không phải ít hơn. Đó là điều chúng ta thấy trong các dữ liệu."
Theo BBC News Tiếng Việt
