Tác giả: Seb Rumsby gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Birmingham, Anh
Một tiệm làm đẹp trong khu phố Tàu ở trung tâm thành phố London (ảnh minh họa)
Nếu bạn hỏi một người Anh họ nghĩ gì khi nhắc tới Việt Nam, thường câu trả lời sẽ là chiến tranh, rồi có thể là những chuyến du lịch bụi. Nhưng nếu hỏi họ đã từng gặp người Việt nào ở Anh chưa, câu trả lời phổ biến nhất có lẽ sẽ là: trong các tiệm làm móng.
Con số cơ sở làm đẹp do người Việt sở hữu đã tăng vọt, từ chỉ vài tiệm ở London vào đầu những năm 2000, lên hơn 3.500 cơ sở tính đến năm 2023, theo cuộc phân tích dữ liệu của Cơ quan đăng ký kinh doanh Vương quốc Anh (UK Companies House) được chia sẻ độc quyền với BBC News Tiếng Việt.
Ước tính hiện có khoảng 60 - 75% tổng số tiệm móng, hay còn gọi là tiệm nail, trên toàn Vương quốc Anh do người Việt làm chủ.
Khi khách hàng lần đầu tiên bước vào một tiệm nail của người Việt, họ sẽ khá bất ngờ khi thấy rất nhiều - nếu không muốn nói là phần lớn - thợ làm nail lại là nam giới.
Ngành làm đẹp theo truyền thống vốn là một ngành dành cho phái nữ. Theo quan sát của tôi, một người sinh ra và lớn lên ở Anh, hầu hết đàn ông Anh chưa bao giờ đặt chân vào tiệm nail.
Theo dữ liệu từ cơ quan đăng ký doanh nghiệp và Tổng điều tra dân số Vương quốc Anh, 47% chủ doanh nghiệp dịch vụ làm đẹp người Việt và 35% thợ làm nail người Việt là nam giới. Hai con số này cao hơn so với mức trung bình chung của ngành lần lượt là 39% và 23%.
Tuy nhiên, những số liệu chính thức này chưa tính đến số lượng người nhập cư Việt Nam gần đây đang làm việc "chui".
Bộ Nội vụ Anh ghi nhận có đến 72% người nhập cư bất hợp pháp gần đây từ Việt Nam đến Vương quốc Anh là nam giới, theo số liệu ghi nhận từ năm 2018 đến quý 2/2025.
Cũng theo cơ quan này, số lượng đàn ông Việt Nam nhập cư bất hợp pháp vào Anh nhiều gấp đôi phụ nữ trong cùng thời điểm.
Hầu hết họ có khoản nợ khổng lồ (trung bình khoảng 35.000 USD) do chi phí vận chuyển đến Vương quốc Anh và cần tìm việc làm càng sớm càng tốt.
Thế nhưng, vì họ thiếu giấy phép lao động hợp pháp và không thạo tiếng Anh, những người mới đến này thường tìm cách xin việc từ chủ người Việt.
Với rất ít lựa chọn công việc, phần lớn người Việt mới đến đều làm việc tại các tiệm nail trên khắp đất nước.
Không khó để bắt gặp các tiệm nail của người Việt trên khắp Vương quốc Anh, nơi mà hầu hết hoặc tất cả thợ đều là nam giới - điều này hoàn toàn khác biệt với các tiệm nail do người Anh làm chủ, vốn thường chỉ có nhân viên nữ làm.
'Việc nhẹ, lương cao'
Đàn ông Việt Nam cảm thấy thế nào khi làm việc trong tiệm nail? Tôi đã đặt câu hỏi này cho nhiều người trong khuôn khổ dự án nghiên cứu về trải nghiệm cuộc sống của những người Việt Nam nhập cư gần đây tại Vương quốc Anh.
Phần lớn những người tham gia nghiên cứu đều trả lời rằng đó không phải là chuyện gì to tát hay đáng bận tâm.
Một người đàn ông còn đùa rằng anh thấy thật may mắn khi được cầm tay những cô gái xinh đẹp cả ngày!
Những người khác thì khẳng định rằng đàn ông thực chất làm nail nhanh hơn và hiệu quả hơn:
"Khách lớn tuổi sẽ thích thợ nữ hơn vì họ làm cẩn thận, chậm rãi, nên khách thấy thư giãn hơn... Ngược lại, khách trẻ tuổi lại thích thợ nam vì họ làm nhanh hơn, và thậm chí có lẽ còn tốt hơn thợ nữ," một người cho hay.
Một câu trả lời phổ biến là cụm từ "việc nhẹ, lương cao". Nói cách khác, so với công việc tay chân như làm thợ hồ ở Việt Nam dưới cái nắng 30 độ C, công việc này đòi hỏi ít sức lực hơn và kiếm được nhiều tiền hơn những gì họ có thể mơ ước ở Việt Nam.
"Tôi phải nói là, làm nail rất dễ," một nhân viên nam làm nail chia sẻ.
"Nó không đòi hỏi sức mạnh cơ bắp. Bạn chỉ cần ngồi trên ghế cả ngày và cử động tay. Việc nhẹ, lương cao. Vì vậy, tôi không nghĩ một người đàn ông lại có thể than phiền về khía cạnh nữ tính của công việc này."
Phần lớn những người nhập cư gần đây đến Vương quốc Anh thường đến từ một vài tỉnh - phổ biến nhất là Nghệ An và Hà Tĩnh.
Những người này thường xuất thân từ tầng lớp lao động nghèo hoặc nông dân, đã quen với công việc tay chân, ít được coi trọng và không mấy ngần ngại để thích nghi với công việc ở tiệm nail.
Mức lương tương đối cao cùng với tỷ giá hối đoái mạnh có nghĩa là sau khi trả hết nợ, những người nhập cư có thể gửi tiền về cho gia đình.
Điều này giúp họ đạt được một khía cạnh khác được cho là bản lĩnh của đàn ông Việt Nam: trở thành "trụ cột gia đình".
Những người đàn ông Việt Nam nhập cư ở Vương quốc Anh nhấn mạnh việc định hình lại tính nam của mình bằng khả năng kiếm tiền và báo hiếu cha mẹ - hay như lời một người đàn ông làm việc trong tiệm nail nói với tôi là "không sống chỉ vì bản thân mình".
Họ cũng khoe tiền kiếm được trên mạng xã hội, đăng tải những bức hình cầm cọc tiền, tạo dáng trước một chiếc ô tô sang trọng và diện quần áo hàng hiệu.
Một công việc ít danh giá?
Nhiều sinh viên Việt Nam sang Anh đến từ các gia đình trung lưu giàu có cũng phải làm việc trong các tiệm nail, song song với việc học hoặc làm nail thay vì đi học.
Ngược lại, họ thường gặp khó khăn hơn trong việc thích nghi với yêu cầu công việc so với những người nhập cư bất hợp pháp đến từ Nghệ An và Hà Tĩnh.
Một sinh viên mô tả cảm giác mất đi phẩm giá khi phải chạm vào chân người khác lúc làm móng chân và so sánh hoạt động này với m/ại d/âm: rằng đây là một cách để kiếm tiền (lương cao), nhưng không phải là điều khiến bạn tự hào.
Tuy nhiên, những người đàn ông khác lại không đồng tình với quan điểm này.
Năm 2021, BBC đã chiếu một bộ phim tài liệu được quay ở thành phố Liverpool với tiêu đề Nail Bar Boys (Tạm dịch: Những chàng trai tiệm nail) về những người rất sẵn lòng thách thức định kiến về việc làm nail là một công việc nữ tính.
Trong một cuộc phỏng vấn, những thợ nail gốc Việt này cho biết: "Đây là cách để truyền cảm hứng cho thế hệ tương lai... Chúng tôi cảm thấy mình đã thay đổi hoàn toàn cách vận hành của một tiệm nail bằng cách sống thật với chính mình."
Bộ phim tài liệu Nail Bar Boys (Tạm dịch: Những chàng trai tiệm nail) ra mắt vào năm 2021
Một chủ tiệm nail thành công, đã kinh doanh lâu năm ở Anh, nhớ lại việc mọi người đã cười nhạo ông khi ông mới mở tiệm và nói với ông rằng: "Không bao giờ thành công được đâu vì anh là đàn ông, đó là việc của phụ nữ."
Ông coi đây là một thử thách để chứng minh rằng họ sai, và nói: "Đàn ông thường rất giỏi trong những gì họ làm, ví dụ như làm bếp trưởng, đàn ông nấu ăn rất ngon, hay làm tóc cũng vậy, có rất nhiều thợ làm tóc nam và họ thực sự giỏi, nên không có gì là tôi không thể làm được."
Khuôn mẫu giới và những xung đột
Trên thực tế, mặc dù được gọi là "việc nhẹ", công việc làm nail không phải là "việc ít đòi hỏi kỹ năng".
Nó đòi hỏi sự khéo léo, tập trung và độ chính xác - một số người thậm chí không thể vượt qua trình độ cơ bản ngay cả sau nhiều tháng đào tạo và có thể khó tìm được việc.
Việc đánh mất công việc này - đồng nghĩa với vai trò trụ cột gia đình - có thể rất khó chấp nhận đối với đàn ông Việt Nam.
Hùng (tên đã được thay đổi) là một người đàn ông 45 tuổi đã sống ở Anh hơn mười năm, nhưng vẫn chưa có quyền cư trú hợp pháp.
Vợ ông có quyền này và bà đang điều hành một tiệm nail nơi ông Hùng tham gia phụ giúp. Tuy nhiên, ông không thạo nghề lắm và khách hàng đã than phiền khi được ông phục vụ.
Ông Hùng rất muốn làm đầu bếp, và nuôi mộng mở một quầy bán đồ ăn đường phố Việt Nam của riêng mình.
Thế nhưng, vì tình trạng pháp lý và khả năng tiếng Anh kém, ông không thể tự mở quán hay thậm chí còn không tìm được việc làm ở nhà hàng.
Vậy nên, hiện tại, ông Hùng đành phải chấp nhận làm một người chồng nội trợ: dọn dẹp nhà cửa, nấu ăn và đưa con đi học.
Ông đã ngạc nhiên khi nhận ra rằng tất cả công việc nhà này, theo lời ông, còn mệt mỏi hơn nhiều so với một "công việc thực sự" - một luận điểm vốn đã được những người theo chủ nghĩa nữ quyền nêu lên bấy lâu nay.
Tuy nhiên, vợ ông Hùng kiểm soát toàn bộ tài chính trong nhà, và ông cảm thấy bực bội vì bà không hề trân trọng những đóng góp của ông. Điều này dẫn đến những cuộc cãi vã, thậm chí là xô xát thường xuyên giữa hai vợ chồng, theo lời ông Hùng.
Một người đàn ông hiện đại?
Vậy thì, khi nhiều đàn ông hiện đang làm việc trong lĩnh vực truyền thống vốn dành cho phái nữ này, và tiếp xúc nhiều hơn với các lối sống khác nhau ở Vương quốc Anh, liệu điều này có dẫn đến những quan điểm tiến bộ hơn về bình đẳng giới trong cộng đồng người Việt nhập cư hay không?
Một phụ nữ đã sống ở Anh hơn 20 năm cho biết: "Tôi nghĩ đàn ông thích thú với việc làm ở tiệm nail. Đôi khi họ còn tự hào vì là gương mặt quan trọng trong tiệm. Nhưng nếu không phải là chủ tiệm, họ sẽ bị chủ là nữ quản lý, và đôi khi đàn ông cảm thấy bực bội và tức giận về điều đó."
Một thợ nail người nữ khác than phiền về những lời trêu đùa phân biệt giới tính liên tục của các đồng nghiệp nam dành cho khách hàng (những người không hiểu tiếng Việt) hoặc về vợ của họ: "Thật lòng mà nói, đàn ông vẫn nghĩ họ có quyền bình phẩm về cơ thể phụ nữ, và sau đó khiến phụ nữ cảm thấy thiếu tự tin."
Các nhóm Facebook của người Việt ở Anh thường xuyên có những lời than vãn từ những người vợ bị bỏ lại ở quê nhà, khi họ phát hiện chồng mình ngoại tình ở nước ngoài và cố gắng công khai bêu xấu họ để buộc họ gửi thêm tiền về trả nợ.
Suy cho cùng, ta thấy rằng di cư vừa có thể là cơ hội để đàn ông Việt Nam tái định nghĩa tính nam của mình, nhưng đồng thời cũng có thể gây xáo trộn đối với một số gia đình và hộ gia đình.
Đối với nhiều người Việt, việc di cư còn đặt họ vào những hoàn cảnh mới - hoặc buộc họ phải đối mặt với chúng - từ đó có thể làm thay đổi cách họ nhìn nhận về vai trò của nam giới và phụ nữ trong xã hội.
Tác giả: Seb Rumsby gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Birmingham, Anh
- Tiến sĩ Seb Rumsby là một học giả liên ngành với phạm vi nghiên cứu rộng, trong đó có chính trị đời thường, bóc lột lao động, di cư không giấy tờ, chính trị sắc tộc–tôn giáo. Ông hoàn thành bằng tiến sĩ tại Khoa Chính trị và Nghiên cứu Quốc tế của Đại học Warwick, và từng dạy môn Chính trị Đông Nam Á tại Đại học Queen Mary London trước khi bắt đầu công tác tại Đại học Birmingham, Anh.