Hàng năm trời đàm phán và sự mông lung kéo dài cuối cùng đã kết thúc bằng một thỏa thuận lịch sử cho phép Anh và EU tiếp tục quan hệ thương mại không thuế quan hậu Brexit.
Một thỏa thuận lịch sử về thương mại và an ninh trong tương lai của Vương quốc Anh với Liên minh châu Âu đã đạt được đồng thuận ngay trước đêm Giáng sinh, một tuần trước khi giai đoạn chuyển tiếp của quá trình Brexit kết thúc.
Thỏa thuận cho phép hai bên tiếp tục quan hệ thương mại phi thuế quan cũng như sự hợp tác chặt chẽ giữa cảnh sát và tư pháp khi nước Anh chính thức rời khỏi thị trường chung và liên minh thuế quan của EU vào ngày 31/12 tới.
Thủ tướng Anh Boris Johnson hội đàm trực tuyến với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen từ Nhà số 10 phố Downing hôm 24/12. Ảnh: Dinh thủ tướng Anh.
Thông báo này được đưa ra sau cuộc điện đàm cuối cùng giữa Thủ tướng Anh Boris Johnson và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen - cuộc gọi thứ 5 giữa hai nhà lãnh đạo trong vòng 24 giờ qua.
"Kết thúc là khởi đầu"
Toàn bộ bản thỏa thuận dài gần 2.000 trang - một quy mô chưa từng có - bao gồm các điều khoản về chủ đề khác nhau: từ hợp tác hạt nhân dân dụng và kết nối năng lượng, từ đánh bắt cá đến hàng không.
"Thỏa thuận đã xong. Mọi thứ mà người dân Anh được hứa hẹn hồi năm 2016 và trong cuộc bầu cử năm 2016 đã được thực hiện trong thỏa thuận này", người phát ngôn văn phòng thủ tướng Anh cho hay.
"Chúng ta đã giành lại kiểm quyển soát tiền bạc, biên giới, luật pháp, thương mại và vùng đánh bắt cá của chúng ta. Thỏa thuận này là một tin tuyệt vời cho các gia đình và doanh nghiệp ở mọi nơi trên Vương quốc Anh. Chúng ta đã đạt được hiệp định thương mại đầu tiên dựa trên mức thuế bằng 0 và hạn ngạch bằng 0", người phát ngôn nói thêm.
"Giành lại quyền kiểm soát" (Take back control) chính là khẩu hiệu của chiến dịch Vote Leave (Rời khỏi EU) trong cuộc trưng cầu dân ý hồi năm 2016. Cụm từ này được nghĩ ra bởi Dominic Cummings, kiến trúc sư trưởng của chiến dịch và hiện là cố vấn thân cận của Thủ tướng Johnson.
Trong khi đó, bà von der Leyen tỏ ra u ám hơn với những bình luận của mình trong cuộc họp báo công bố thỏa thuận ở tổng hành dinh của EU tại Brussels - giống như bầu trời thủ đô nước Bỉ trong một Giáng sinh mưa gió.
"Khi kết thúc một cuộc đàm phán thành công, tôi thường cảm thấy vui mừng. Nhưng hôm nay tôi chỉ cảm thấy hài lòng trong yên lặng, và nói thẳng ra là nhẹ nhõm", chủ tịch EU nói.
"Tôi biết đây là một ngày khó chấp nhận với nhiều người, và với những người bạn của chúng tôi ở Vương quốc Anh, tôi muốn nói rằng việc chia tay là nỗi buồn ngọt ngào. Nhưng như TS Elliot (nhà văn người Anh sống đầu thế kỷ 20 - PV) đã từng nói, điều mà chúng ta gọi là sự khởi đầu lại thường là sự kết thúc, và sự kết thúc lại thường là một sự khởi đầu. Vì vậy, đối với tất cả người dân châu Âu, tôi nghĩ đã đến lúc chúng ta bỏ lại Brexit ở phía sau", bà von der Leyen chia sẻ.
Thỏa thuận sẽ đảm bảo mối quan hệ thương mại "không thuế quan và không hạn ngạch" vốn đạt kim ngạch song phương lên tới 904 tỷ USD trong năm 2019. Mặt khác, nó cũng đồng nghĩa với chi phí gia tăng đáng kể cho các doanh nghiệp, khi các nhà xuất khẩu phải đối mặt với một loạt các cuộc kiểm tra hang hóa bắt đầu từ ngày 1/1 năm sau, và nó cũng làm phức tạp hơn việc đi lại trong EU của hầu hết người Anh.
Tuy nhiên, người phát ngôn văn phòng thủ tướng Anh tuyên bố thỏa thuận sẽ đảm bảo Vương quốc Anh không còn trong tầm ảnh hưởng của EU, không bị ràng buộc bởi các quy tắc của EU và không có vai trò nào với Tòa án Công lý châu Âu, cũng như tất cả những lằn ranh đỏ quan trọng về chủ quyền quốc gia đã được giành lại.
"Điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ hoàn toàn độc lập về kinh tế và chính trị bắt đầu từ ngày 1/1/2021. Một hệ thống nhập cư dựa trên việc tính điểm sẽ giúp chúng ta kiểm soát hoàn toàn những ai ra vào Vương quốc Anh, và việc di chuyển tự do sẽ chấm dứt", thông báo cho biết thêm.
Một chương mới đã bắt đầu
Việc đạt được thỏa thuận Brexit với EU được coi là thành công lớn về mặt chính trị của Thủ tướng Anh Boris Johnson, sau khi ông bị Công đảng đối lập chỉ trích rất nhiều về cách xử lý đại dịch. Ảnh: Dinh thủ tướng Anh
Sự kiện này đã tránh được một kịch bản "không có thỏa thuận" mà cơ quan chịu trách nhiệm hoạch định ngân sách của chính phủ Anh từng cảnh báo sẽ làm giảm GDP quốc gia khoảng 40 tỷ bảng trong năm 2021, cũng như làm mất đi 300.000 việc làm.
Trên lý thuyết, Anh đã chính tức rời khỏi EU từ ngày 31/1 năm nay, nhưng được hưởng lợi từ việc tiếp tục là thành viên của liên minh thuế quan và thị trường chung trong "thời gian chuyển tiếp" kéo dài đến hết năm 2020. Trong thời gian này, người Anh vẫn được quyền tự do đi lại trong khối.
Sự kết thúc của giai đoạn chuyển đổi sẽ mang lại những thay đổi rộng rãi cho các doanh nghiệp và công dân Anh, khi một chương mới trong mối quan hệ của đất nước với các nước láng giềng đã bắt đầu.
Các doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với nhiều thủ tục, giấy tờ hơn và chi phí bổ sung khi giao dịch với thị trường xuất khẩu lớn nhất của Anh. Quyền tự do đi lại của hầu hết công dân Anh sẽ chấm dứt, và những hạn chế sẽ được áp dụng đối với việc lưu trú tại các quốc gia thành viên EU.
Tuy nhiên, thỏa thuận vẫn được coi là sự nhẹ nhõm với hàng triệu người ở cả hai bên, bốn năm rưỡi sau cuộc trưng cầu dân ý dẫn tới Brexit vào năm 2016. Các cuộc đàm phán kéo dài được tổ chức tại Brussels và London - diễn ra trong sự bấp bênh của một năm đại dịch - từng có lúc tưởng sẽ thất bại.
Cách đây chỉ 2 tuần, ông Johnson từng nói với nội các về việc chuẩn bị cho kịch bản không có thỏa thuận, và cảnh báo công chúng rằng một sự kiện như vậy là "rất, rất có thể sẽ xảy ra".
Sau thông báo về việc đạt được thỏa thuận, ủy ban châu Âu đã gửi dự thảo hiệp ước tới các quốc gia thành viên. Nếu 27 nước đều bằng lòng với thỏa thuận, các bộ trưởng trong Hội đồng châu Âu sẽ chính thức thông qua việc thực hiện hiệp ước vào ngày 1/1/2021.
Các đại sứ EU sẽ gặp nhau vào sáng ngày 26/12 để thực hiện các bước đầu tiên. Nghị viện châu Âu đã từ chối bỏ phiếu chấp thuận trong năm nay do không đủ thời gian để xem xét kỹ lưỡng. Các nghị sĩ sẽ đưa ra quyết định vào cuối tháng 1.