Vào tháng Một, một chiếc thuyền chở người di cư đã được cứu ở ngoài khơi bờ biển Bắc Phi. Con thuyền này đã lênh đênh trên biển trong 14 ngày kinh hoàng.
Khoảng 50 người đã thiệt mạng – nhiều người trong số họ bị những kẻ buôn người lừa gạt với lời hứa về một lộ trình an toàn và hợp pháp đến châu Âu.
BBC Verify đã lần theo dấu vết của một trong những kẻ buôn người chịu trách nhiệm cho vụ việc lần này và ghi lại các hoạt động của hắn trên ba châu lục.
Nhạc rap Punjabi vang lên trong một video quay cảnh ba người đàn ông tại một nhà hàng ven biển ở thủ đô Nouakchott của Mauritania. Từng người lần lượt mỉm cười với ống kính, rồi thoải mái trò chuyện và cười đùa với nhau.
Cả ba rõ ràng là bạn bè. Hai trong số này, Sufian Ali và Atif Shahzad, là anh em họ của nhau và tới từ vùng nông thôn của Pakistan. Nhưng người còn lại mới là người chi phối cuộc thảo luận. Đó là Fadi Gujjar, một kẻ buôn người.
Video này – được đăng trên tài khoản TikTok của Gujjar – là một trong hơn 450 đoạn clip được BBC Verify phân tích đã hé lộ manh mối về các hoạt động của Gujjar và mối quan hệ thân thiết với hai người còn lại.
Chỉ trong vòng một tháng sau khi đoạn video này được đăng tải, Ali và Shahzad đã thiệt mạng – bị đánh đến chết trên con thuyền mà Gujjar bán cho họ, đi kèm với lời hứa về một lộ trình tới châu Âu an toàn.
Trong khi đó, Gujjar đã bỏ trốn và đang bị Cơ quan Điều tra Liên bang Pakistan (FIA) truy nã vì dính líu tới thảm kịch nói trên.
Khi BBC Verify liên lạc với hắn qua một số điện thoại do những người sống sót cung cấp, Gujjar liên tục nói qua loạt tin nhắn thoại rằng danh tính của mình đã bị "lợi dụng" để gán cho vụ thảm họa, và rằng bản thân đang phó thác mọi chuyện cho Thánh Allah.
Fadi – gã du mục buôn người
Fadi Gujjar
Fadi Gujjar xuất thân từ thị trấn Jaurah, thuộc vùng Punjab của Pakistan.
Gã hơn 30 tuổi, tên thật là Khawar Hassan – nhưng cũng được biết tới với cái tên Bishi Gujjar.
Khác với nhiều kẻ buôn người Pakistan mà BBC từng đưa tin – những kẻ thường công khai khoe khoang trên mạng về các tuyến vượt biên bất hợp pháp – Gujjar thận trọng hơn nhiều.
"Dấu vết" trên mạng của Gujjar chỉ là những video đã qua chỉnh sửa kỹ lưỡng ghi lại các chuyến đi, và gần như tất cả "khách hàng" của Gujjar mà BBC Verify xác định được đều là người dân địa phương ở Jaurah.
"Khách hàng" chủ yếu biết tới dịch vụ của Gujjar qua truyền miệng.
Trên Facebook, Gujjar để vị trí hiện tại là Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ – một "miền đất hứa" của những tay buôn người muốn kiếm chác nhanh gọn.
Các video TikTok cho thấy Gujjar đã có mặt ở Istanbul từ tháng 7/2022, xuất hiện bên ngoài nhà thờ Hagia Sophia nổi tiếng và một siêu thị Pakistan.
Nhưng còn một địa điểm khác nổi bật hơn cả là Mauritania – quốc gia ven Đại Tây Dương ở Tây Phi.
Đó là đầu não điều hành của Gujjar và cũng là nơi con thuyền di cư định mệnh bắt đầu hành trình chết chóc.
Thuyền chở người di cư di chuyển từ Mauritania đến quần đảo Canaria, thuộc Tây Ban Nha và Liên minh châu Âu.
Từ năm 2023, theo Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), Mauritania đã trở thành điểm trung chuyển chính cho nạn buôn người – một phần vì các tuyến đường khác đã bị siết chặt.
Tuyến đường này cực kỳ nguy hiểm. Dữ liệu của IOM cho thấy năm nay đã có 170 người – trong đó có 14 trẻ em – thiệt mạng hoặc mất tích trên tuyến này.
Dù vậy, nhiều người Pakistan khao khát cơ hội kiếm tiền ở châu Âu sẵn sàng chấp nhận rủi ro.
Trên mạng xã hội, chính những người di cư đang sống châu Âu đã "tô màu hồng" cho cuộc sống nơi đây. Những kẻ buôn người như Gujjar, vốn kiếm bộn từ ảo vọng của người khác, đã lợi dụng điều này.
Những người di cư này đang đánh cược cả gia tài – tiêu hết tiền tiết kiệm của gia đình hoặc bán đi mọi thứ họ có để thực hiện hành trình. Các nạn nhân sống sót mà BBC phỏng vấn cho biết trung bình họ phải trả cho Gujjar 13.000 USD (khoảng 338 triệu VND).
Không có chuyến bay thẳng nào từ Pakistan đến Mauritania, nên một số người di cư phải quá cảnh ở Ethiopia hoặc Trung Đông. Từ đó, gần như tất cả đều đi tiếp đến Senegal, rồi vượt biên sang Mauritania – bằng đường bộ hoặc bằng một chuyến đò ngắn dọc sông Senegal.
Lịch sử hành trình của Gujjar - BBC Verify thu thập được từ một nguồn tin – cho thấy gã cũng đi theo cung đường tương tự, từng nhập cảnh tại sân bay Dakar ở Senegal hai lần trong năm 2024.
Nhiều video khác cũng ghi lại cảnh hắn có mặt tại thủ đô Nouakchott của Mauritania từ tháng 10/2024 – dù ngày đăng có thể khác với thời điểm quay.
Các đoạn clip khác do chính Ali và Shahzad đăng lên TikTok còn cho thấy Gujjar đã xuất hiện ở Mauritania từ tháng 8/2024.
Cả ba người từng được nhìn thấy trên các sân thượng của những tòa nhà màu cát ở Nouakchott và bên trong các nhà hàng quanh thành phố – những nơi xa hoa mà phần lớn người di cư không dám mơ tới.
Fadi Gujjar (phải), Sufian Ali và Atif Shahzad có mối quan hệ thân thiết
Những video từ tài khoản của họ cho thấy cả ba rất thân thiết và đều xuất thân từ cùng một ngôi làng.
Ông Ahsan Shahzad Chaudhry, chú của họ, xác nhận với BBC Verify rằng Sufian Ali và Gujjar là bạn.
Bội hứa
Một người sống sót tên là Uzair Bhat kể rằng Gujjar đã hứa lèo về một lộ trình an toàn và hợp pháp sang châu Âu.
Uzair đã gửi cho BBC Verify bằng chứng chuyển tiền vào một tài khoản ngân hàng đứng tên thật của Gujjar – Khawar Hassan.
Nhưng khi Uzair đến Mauritania, Gujjar đã nuốt lời.
"Hắn nói rằng không thể đi bằng đường hàng không từ đây đâu. Tao sẽ đưa mày đi bằng một con tàu lớn," Uzair nhớ lại. "Hợp tác đi, chứ mày không bao giờ được cấp visa [vào châu Âu] đâu."
Cuối cùng, Uzair đành chấp nhận.
Ngoài Ali, Shahzad và Uzair, BBC Verify đã xác định được hai người di cư khác cũng mua "dịch vụ" hành trình của Gujjar.
Họ kể rằng khi đến Nouakchott thì họ bị đưa tới các "chỗ trú ẩn an toàn" – cách gọi những tòa nhà nằm sâu trong các ngõ hẻm, nơi các đường dây buôn người giam giữ trái phép người di cư.
Một người khác – sử dụng "dịch vụ" của bên khác – cũng kể rằng mình đã ở trong những "chỗ trú ẩn an toàn" do Gujjar điều hành.
BBC Verify đã xác minh được vị trí của một trong các cơ sở này – gần khu cảng của Nouakchott. Các nhân chứng nói rằng Gujjar thỉnh thoảng tới đây.
Hành trình trên thuyền
Những người sống sót mà BBC Verify phỏng vấn kể rằng họ đã rời Nouakchott vào rạng sáng ngày 2/1, trên một chiếc thuyền đánh cá nhỏ.
Phần lớn hành khách trên thuyền đều mua vé từ những tay buôn người tại quê nhà ở Pakistan.
Chuyến đi tưởng chừng kéo dài ba ngày đã biến thành một cuộc vật lộn sinh tồn giữa đại dương dài hai tuần đằng đẵng.
Uzair kể rằng ngay từ ngày đầu tiên rời cảng, những người di cư đã "liên tục phải tát nước ra khỏi thuyền." Một người khác, Bilalwal Iqbal, nhớ lại việc hành khách bắt đầu "uống nước biển và uống xong bắt đầu mê sảng."
Theo lời kể của các nhân chứng, thuyền viên – là người Tây Phi do các đường dây buôn người thuê – đã bỏ đói và bỏ khát những người Pakistan, đồng thời đánh đập họ mỗi ngày.
"Tôi cố lấy một chai nước của họ thì bị đánh vào đầu bằng một sợi dây thừng, cú đánh khiến tôi ngã ra phía sau," Iqbal kể với BBC Verify. "Sau đó, họ dùng búa đập vào ngón tay cái của tôi. Đến giờ tôi vẫn còn bị thương."
Sufian Ali và Atif Shahzad đã bị nhóm thủy thủ đánh đến chết, theo lời người chú của họ. Ông được nghe chi tiết vụ việc từ các nhân chứng.
Những người khác thì chết vì đói, khát và hạ thân nhiệt.
Những người còn sống – cả hành khách lẫn thuyền viên – đã hoàn toàn tuyệt vọng cho đến khi một tàu cá lớn hơn bất ngờ xuất hiện. Uzair Bhat đã nhảy xuống biển, bơi về phía con tàu để cầu cứu.
Lực lượng tuần duyên sau đó đã chỉ đạo con tàu này kéo chiếc thuyền chở người di cư về cảng Dakhla cách đó 60 dặm (hơn 96km).
Theo IOM, có 15 thi thể được tìm thấy trên thuyền, 35 người khác vẫn mất tích trên biển và được cho là đã thiệt mạng.
Chính quyền Pakistan đã liệt Gujjar vào danh sách 10 đối tượng buôn người liên quan đến thảm kịch này. Một số người đã bị bắt giữ – nhưng Gujjar thì chưa.
BBC Verify đã định vị địa lý các bài đăng TikTok gần đây của Gujjar, cho thấy gã từng xuất hiện ở Baku, Azerbaijan, nhưng không thể xác nhận liệu gã còn ở đó hay không.
Kể từ khi vụ việc bị phanh phui, mẹ và một người anh (em) trai của Gujjar đã bị bắt tại Pakistan với cáo buộc đã thay mặt Gujjar thu tiền từ những người muốn sang châu Âu.
BBC Verify cũng đã tiếp cận sáu biên bản tố giác do gia đình các nạn nhân tại Punjab nộp cho cảnh sát.
Họ cáo buộc Gujjar đã thu về tổng cộng 75.000 USD (gần 2 tỷ VND) cho vai trò của mình trong chuyến đi định mệnh hồi tháng Một.
Ba gia đình đã trả toàn bộ số tiền của chuyến đi cho Gujjar, trong khi ba gia đình khác mới chỉ đặt cọc – theo nội dung các biên bản.
BBC tin rằng Gujjar vẫn tiếp tục môi giới các hành trình vượt biên sang châu Âu sau khi tai nạn thảm khốc nói trên diễn ra.
Vào tháng Ba, một phóng viên chìm của BBC đã liên lạc với Gujjar qua một số điện thoại lấy từ các nhân chứng.
Gujjar nói rằng gã "biết một người có thể sắp xếp hành trình," nhưng bản thân gã thì không trực tiếp ra mặt.
Theo BBC Tiếng Việt