Phi, một siêu du thuyền của Nga trị giá 38 triệu bảng (gần 51 triệu USD), được thiết kế để du ngoạn quanh vùng biển Địa Trung Hải và Caribê.
BBC/David Wilkins
Nhưng thay vào đó, con tàu dài 59 mét này đã bị giữ lại ở London suốt hơn ba năm sau chuyến đi đầu tiên của nó.
Đây là một trong hơn chục siêu du thuyền của Nga bị giữ lại trên khắp thế giới thu hút sự chú của truyền thông sau khi Nga tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine. Tuy nhiên, nhiều trường hợp đã khiến các chính phủ chịu trách nhiệm rơi vào tình thế phức tạp cả về pháp lý lẫn tài chính.
"Việc giữ siêu du thuyền là điều rất dễ thấy, dễ được đưa lên trang nhất của các tờ báo," ông Tom Keatinge, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tội phạm Tài chính và An ninh tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), cho biết.
"Nhưng về mặt chiến tranh thì nó chẳng mang lại hiệu quả gì đáng kể, lại còn khiến các chính phủ vướng phải những rắc rối mà họ không lường trước được."
Vào hôm 28/7, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh sẽ quyết định liệu Phi có được tự do ra khơi hay tiếp tục bị giữ lại ở South Dock, Canary Wharf.
Ông Guy Booth là thuyền trưởng của Phi
"Chào mừng đến với du thuyền Phi," thuyền trưởng Guy Booth nói, "ở đây ngay giữa lòng London, chứ không phải nơi chúng tôi muốn đỗ."
Trên du thuyền, ông chỉ vào những tiện nghi sang trọng, bao gồm cả hồ bơi nước ngọt có hệ thống sưởi. "Chúng tôi có thể điều chỉnh độ sâu tùy ý, tối đa là 1,7 mét," ông nói.
Gần đó là lò sưởi gas ngoài trời và khu vực tiếp khách có thể biến thành rạp chiếu phim. Trong khi đó, căn hộ penthouse của chủ sở hữu có cả sân thượng riêng.
Từ tháng 3/2022, siêu du thuyền này đã bị chính phủ Anh giữ lại theo luật nước này - cho phép giam giữ các tàu có liên quan với Nga, nhằm gây sức ép lên giới tinh hoa Nga, từ đó tác động đến Tổng thống Vladimir Putin.
Tuy nhiên, chủ sở hữu của siêu du thuyền Phi – và cũng là ông chủ của thuyền trưởng Booth – ông Sergei Naumenko - lại không chấp nhận để mọi việc trôi qua một cách im lặng.
Ông trùm bất động sản người Nga này đã nhiều lần đệ đơn kiện Bộ Giao thông Vận tải Anh, từ Tòa án Tối cao cấp địa phương, lên Tòa Phúc thẩm, rồi Tòa Tối cao.
Đội ngũ pháp lý của ông lập luận rằng, vì ông Naumenko chưa từng bị Anh áp lệnh trừng phạt tài chính và ông không có liên hệ nào với Tổng thống Nga Vladimir Putin, nên việc giữ lại siêu du thuyền là vi phạm quyền hợp pháp của ông được "hưởng thụ tài sản một cách hòa bình.
Tuy nhiên, chính phủ Anh cho đến nay vẫn thành công trong việc lập luận rằng họ có quyền tạm giữ tài sản của giới nhà giàu Nga nhằm tạo sức ép lên chính quyền Nga.
Trường hợp của siêu du thuyền Phi không phải là duy nhất.
Trên khắp thế giới, nhiều siêu du thuyền Nga bị giữ, khiến các chính phủ giữ các du thuyền này gặp rắc rối pháp lý và phải gánh chi phí bảo trì lên tới hàng chục triệu đô la.
Du thuyền buồm A đang bị chính quyền Ý giữ lại
"Các vấn đề pháp lý liên quan đến việc bảo quản những con tàu này – tôi nghĩ rõ ràng là tất cả các chính phủ đó đều không lường trước được điều đó," bà Alex Finley, cựu sĩ quan CIA từng phục vụ ở châu Âu và là người đã viết nhiều về các siêu du thuyền Nga và các lệnh trừng phạt, cho biết.
Chi phí bảo trì siêu du thuyền là cực kỳ lớn – thông thường ít nhất 10% giá trị của tàu mỗi năm. Điều này đồng nghĩa với chi phí hàng năm lên tới hàng triệu, hoặc với các tàu lớn hơn, hàng chục triệu bảng Anh.
"Nó đang tiêu tốn rất nhiều tiền của một số chính phủ," bà Finley nói.
Trong trường hợp của du thuyền Phi, do chủ sở hữu không bị trừng phạt tài chính, nên ông này vẫn chi trả chi phí bảo trì.
Tuy nhiên, ở cấp độ quốc tế, phần lớn các siêu du thuyền bị giữ lại là của những cá nhân đang bị trừng phạt tài chính, vì vậy theo luật địa phương, họ không thể chuyển tiền để chi trả cho việc bảo dưỡng tàu.
Tại Ý, chính quyền nước này được cho là đã chi hơn 23 triệu bảng (gần 31 triệu USD) kể từ tháng 3/2022 để bảo trì du thuyền Sailing Yacht A trị giá 600 triệu USD, do chủ sở hữu của nó đang hứng chịu các biện pháp trừng phạt tài chính.
Ý cũng đang giữ nhiều siêu du thuyền nhỏ khác.
Tại Mỹ, việc giữ lại Amadea – một siêu du thuyền dài 106 mét – đã khiến chính phủ nước này tốn hơn 30 triệu USD.
Siêu du thuyền Amadea bị giữ ở San Deigo
Giới chức tại đó đã lên kế hoạch bán siêu du thuyền – hiện đang bị giữ tại San Diego – nhằm thu hồi chi phí bảo trì và gây quỹ hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến tranh với Nga.
Tuy nhiên, kế hoạch này liên tục bị trì hoãn do các tranh chấp pháp lý về việc ai mới là chủ sở hữu hợp pháp của con tàu.
Chính quyền Ukraine cũng gặp phải khó khăn tương tự.
Từ năm 2022 đến nay, họ đã nỗ lực nhưng chưa thành công trong việc bán siêu du thuyền Royal Romance có liên quan tới Nga, hiện đang bị giữ tại Croatia.
Cho đến nay, chỉ có một siêu du thuyền được bán theo yêu cầu của chính phủ giữ nó.
Alfa Nero được cho là đã khiến chính phủ Antigua và Barbuda tốn khoảng 28.000 USD mỗi tuần cho chi phí bảo trì, trước khi nước này quyết định bán con tàu.
Du thuyền này đã được một tỷ phú Thổ Nhĩ Kỳ mua với giá 40 triệu USD.
Tuy nhiên, chính phủ Antigua và vị chủ nhân mới hiện đang bị con gái của một nhà tài phiệt Nga bị trừng phạt kiện ra tòa, người tuyên bố rằng siêu du thuyền này là tài sản của cô.
Ông Tom Keatinge cho rằng bản chất cực kỳ thu hút truyền thông của các vụ giữ siêu du thuyền có thể đã khiến các chính phủ phương Tây sao nhãng việc thực hiện những biện pháp hiệu quả hơn, vốn có thể đánh trực tiếp vào nguồn tài chính và tiếp tế của quân đội Nga.
"Việc nhắm vào giới tài phiệt có đúng không? Có lẽ là đúng. Nhưng việc biến mọi thứ thành câu chuyện về giới tài phiệt thì hoàn toàn không đúng. Chúng ta lẽ ra nên tập trung vào những điều thực sự quan trọng ngay từ đầu."
Các rắc rối pháp lý xoay quanh siêu du thuyền Nga cũng có thể khiến các bên mua ngần ngại, không muốn đứng ra mua các tàu bị giữ, đặc biệt khi quyền sở hữu của họ có thể không được các nước không thân thiện công nhận.
"Hoàn toàn có khả năng," theo ông Benjamin Maltby, luật sư siêu du thuyền hàng đầu tại Keystone Law, "một chiếc du thuyền sau khi được bán có thể cập cảng ở một nước khác, và giới chức cảng tại đó có thể nói với chủ mới: 'Anh không phải là chủ sở hữu hợp pháp'."
"Đứng đằng sau luật pháp," ông nói thêm, "chính là chính trị, các chính trị gia và những toan tính thất thường của họ."
Siêu du thuyền Alfa Nero được cho là đã khiến Antigua và Barbuda phải tốn 28.000 đô la mỗi tuần để giữ nó
Trở lại Vương quốc Anh, thuyền trưởng Booth cho biết ông lo ngại rằng việc giam giữ du thuyền Phi tại South Dock, nơi không có cơ sở hạ tầng cảng hoặc bến du thuyền phù hợp, đã khiến siêu du thuyền hiện đại này rơi vào tình trạng xuống cấp.
"Kịch bản tồi tệ nhất sẽ là một vụ cháy điện trên tàu," ông nói, đồng thời cho biết con tàu vẫn còn gặp một số trục trặc sau chuyến đi đầu tiên.
"Một đám cháy sẽ nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát," ông nói thêm. "Nhôm cháy ở nhiệt độ 3.500 độ C."
"Và rồi con tàu sẽ chìm — ngay tại Canary Wharf."
Khi được hỏi về rủi ro khi giữ du thuyền Phi tại Canary Wharf, Bộ Giao thông Vận tải Anh ra tuyên bố rằng họ "không thể bình luận về các cáo buộc của thuyền trưởng Booth do các thủ tục pháp lý vẫn đang tiếp diễn."
Cơ quan Quản lý Kênh và Sông, đơn vị quản lý bến cảng, cho biết:
"Harbour Master (quản lý cảng) vẫn đang chờ Bộ Giao thông Anh làm rõ các vấn đề liên quan đến tình trạng pháp lý của con tàu. Ưu tiên hàng đầu của chúng tôi vẫn là đảm bảo vận hành an toàn và an ninh cho khu vực West India Docks."
Tương lai của du thuyền Phi có thể sẽ được Tòa án Tối cao quyết định vào hôm 29/7.
Tuy nhiên, số phận của nhiều siêu du thuyền Nga khác – và câu hỏi ai sẽ phải trả chi phí cho chúng – có vẻ như sẽ chưa thể được giải quyết trong tương lai gần.
Theo BBC News Tiếng Việt