Microsoft đang ngày càng trở nên giống Apple của kỷ nguyên Steve Jobs và nó đánh bại Apple của kỷ nguyên Cook.
Vào ngày 11 tháng 1 theo giờ Mỹ, chứng khoán Mỹ mở cửa giao dịch sớm, vốn hóa thị trường của Microsoft đã tăng lên mức tối đa 2,9 nghìn tỷ đô la Mỹ, dữ liệu này đã phá vỡ kỷ lục lịch sử do Microsoft thiết lập trong thời kỳ bùng nổ Internet năm 1999, đồng thời cũng đồng nghĩa với việc Microsoft chính thức vượt qua vốn hóa thị trường 2,88 nghìn tỷ USD của Apple, lấy lại vị thế là công ty công nghệ lớn nhất thế giới (tính đến thời điểm hiện tại, giá trị thị trường của hai bên vẫn đang cạnh tranh).
Đây là một trong những chủ đề thu hút sự quan tâm nhất của giới công nghệ và đầu tư hiện nay.
Năm 2010, với sự phổ biến của iPhone thế hệ thứ tư, giá trị thị trường của Apple lần đầu tiên vượt qua Microsoft. Kể từ đó, giá trị thị trường của Apple đã tăng vọt, trở thành cổ phiếu công nghệ đầu tiên trong lịch sử có giá trị thị trường lần lượt hơn 1 nghìn tỷ USD và 2 nghìn tỷ USD vào năm 2018 và 2020.
Không ngờ 13 năm sau, Microsoft vốn từng bị thị trường “gánh ngoài lề” nay lại trỗi dậy trở lại nhờ sự trợ giúp của đám mây và AI.
Hiện tại, địa vị của cả hai đã được trao đổi, được thị trường coi là sự chuyển giao các ý tưởng phát triển công nghệ cũ và mới.
Ngày càng có nhiều nhà phân tích có xu hướng tin rằng AI là cốt lõi của sự phát triển công nghệ trong tương lai, hơn là chip và thiết bị điện tử tiêu dùng, đây có thể là nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự đảo ngược đột ngột so sánh giá trị thị trường giữa hai lĩnh vực này. Tất nhiên, CEO Microsoft Satya Nadella được kỳ vọng sẽ lại nhận được mức lương kỷ lục.
Nếu phân tích sâu tại sao Microsoft lại giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh giá trị thị trường này, chúng ta sẽ thấy một hiện tượng thú vị: Microsoft ngày càng trở nên giống Apple trong kỷ nguyên Steve Jobs, và nó đã đánh bại Apple trong kỷ nguyên Cook.
Cook không giống Steve Jobs
Apple thời Steve Jobs tạo cho mọi người ấn tượng là hãng cực kỳ phá cách và đổi mới. Cho dù đó là chiếc PC đầu tiên kết hợp giao diện đồ họa và chuột ra mắt năm 1984, hay iMAC năm 1998, hay iPod kết thúc MP3 năm 2001, tất cả đều tuân theo nguyên tắc của Steve Jobs - sử dụng công nghệ đen mang tính lật đổ để khiến người tiêu dùng chấp nhận sản phẩm mới. Điều này lần lượt tạo ra giá trị thương hiệu và hiện thực hóa giá trị thị trường.
Steve Jobs ra mắt máy nghe nhạc iPod
Trong cuốn “The Biography of Steve Jobs”, tác giả Walter Isaacson đã mô tả thế này:
Ông ấy (Jobs) biết rằng cách tốt nhất để tạo ra giá trị trong thế kỷ 21 là kết hợp tính sáng tạo với công nghệ... Ông và các đồng nghiệp đã có thể suy nghĩ theo một cách hoàn toàn mới: họ không phát triển các cải tiến sản phẩm thông thường cho các nhóm mục tiêu, Đó là về các thiết bị và dịch vụ hoàn toàn mới mà người tiêu dùng chưa nhận ra là họ cần.
Năm 2007, iPhone ra đời, đây là một loài mới ra đời từ “sự tưởng tượng” của Jobs và các đồng nghiệp. Với thiết kế đột phá và trải nghiệm vận hành toàn màn hình cảm ứng, Apple đã nhanh chóng đánh bật Nokia khỏi bàn thờ và xác lập vị thế dẫn đầu trên thị trường điện thoại thông minh. iPhone đã mở ra một kỷ nguyên mới của Internet di động.
Sự đổi mới mang tính lịch sử này nhanh chóng giành được sự ưu ái của thị trường vốn, giá cổ phiếu Apple đã tăng hơn 7 lần.
Chính trong thời kỳ đỉnh cao này, căn bệnh ung thư tụy của Jobs trở nên trầm trọng hơn nên ông phải đẩy người kế nhiệm Cook lên. Không có quyền lực tuyệt đối như Jobs, để đảm bảo sự phát triển của công ty, Cook đã từ bỏ ý tưởng sản phẩm đổi mới mang tính đột phá và thay vào đó tập trung vào việc đảm bảo chuỗi cung ứng như chip và màn hình. Ông cho rằng, chỉ cần công nghệ cho phép người tiêu dùng cảm nhận được những thay đổi kỹ thuật số có thể được lặp đi lặp lại liên tục và khơi dậy mong muốn mua hàng của người tiêu dùng là đủ.
Trong mắt Cook, công nghệ đen chắc chắn sẽ thu hút sự chú ý của các nhóm đam mê công nghệ và họ sẵn sàng đầu tư rất nhiều tiền vào công nghệ đó, tuy nhiên, nếu muốn tăng quy mô phát triển và giá trị của toàn doanh nghiệp thì khó có thể đạt được điều đó chỉ với một số ít nhóm khách hàng. Vì vậy, khi nói đến đổi mới sản phẩm, Cook thích làm phong phú thêm dòng sản phẩm Apple và thực hiện những sửa chữa nhỏ để mở rộng sức hấp dẫn đối với các nhóm người tiêu dùng khác, chẳng hạn như thêm màu sắc mới, giảm trọng lượng, thay đổi chất liệu vỏ...
Tất nhiên, Cook cũng rất linh hoạt khi gặp biến động của thị trường, ông sẽ thúc đẩy việc hạ cấp thông số kỹ thuật của một số sản phẩm và tung ra các sản phẩm mới có giá trị thấp hơn mong đợi nhằm thu hút sự chú ý của nhóm người tiêu dùng mới.
Theo một nghĩa nào đó, Apple trong thời đại Cook ngày càng trở nên tầm thường trong việc đổi mới sản phẩm, nhưng hãng đã thành công giành được sự ưu ái của thị trường vốn nhờ sự hiểu biết sâu sắc về người tiêu dùng và khả năng kiểm soát chi phí. Cook đưa giá trị thị trường Apple từ 400 tỷ USD khi ông tiếp quản lên 2,8 nghìn tỷ USD.
Nhưng trong thời đại bất ổn hiện nay, người tiêu dùng ngày càng trở nên thận trọng hơn, và chỉ riêng những thay đổi sản phẩm không mang tính hệ thống này không thể cho phép người tiêu dùng đưa ra quyết định. Một sự thật phũ phàng là giá dòng iPhone 15 mới nhất đã giảm mạnh, trở thành đợt giảm giá nhanh nhất trong lịch sử Apple.
Tất nhiên, Apple trong thời đại Cook cũng đề xuất những hướng đi sản phẩm mới, chẳng hạn như việc ra mắt đầy tham vọng thiết bị hiển thị gắn trên đầu Vision Pro - vốn được ngành công nghiệp coi là niềm hy vọng của Apple cho “thập kỷ tới”. Tuy nhiên, các sản phẩm kết hợp VR và AR vẫn chưa có thị trường trưởng thành và chưa thể ước tính được mức độ chấp nhận của người tiêu dùng.
Đây cũng là lý do quan trọng khiến nguồn vốn bắt đầu tránh xa Apple và tin rằng định giá của hãng này quá cao.
Nadella giống Steve Jobs nhất
Điều thú vị là Cook, người kế nhiệm được Jobs lựa chọn, lại không kế thừa tinh thần tạo ra những sản phẩm đột phá mà thay vào đó, CEO Nadella của Microsoft, người được Bill Gates chọn làm người kế nhiệm vào năm 2014, bắt đầu sử dụng những hướng dẫn và tư duy đổi mới “kiểu Jobs” thúc đẩy sự chuyển đổi toàn diện.
Sau khi nắm toàn quyền kiểm soát nội lực Microsoft vào năm 2015, Nadella bắt đầu tấn công vào hoạt động kinh doanh cốt lõi của Microsoft. Ông chia tách mảng kinh doanh Windows, đóng gói một số mảng kinh doanh từng có lợi nhuận rất cao của Microsoft nhưng giờ ngày càng trở nên tầm thường (chẳng hạn như Xbox) và tích hợp chúng vào các đơn vị kinh doanh mới, đồng thời, ông cũng dần tách các dịch vụ đám mây mà ông coi là hướng phát triển trong tương lai và trở thành hoạt động kinh doanh phổ biến nhất.
Giám đốc điều hành Microsoft Satya Nadella
Thậm chí, để thúc đẩy hoạt động kinh doanh và chuyển đổi sản phẩm, Nadella đã công khai tuyên bố rằng ông sẽ giảm hoặc thậm chí miễn phí cho nhiều giấy phép Windows để tăng thị phần cơ bản của Windows.
Trên cơ sở đó, anh bắt đầu quảng bá tổng thể “đám mây” các sản phẩm của Microsoft. Trong ba năm, tất cả hoạt động kinh doanh và sản phẩm đều dựa trên dịch vụ đám mây. Anh ấy thậm chí còn tích hợp Office vào Office 365 để có thể sử dụng trực tuyến.
Tiếp theo, tập trung vào các dịch vụ đám mây, Nadella đã dẫn dắt Microsoft tiến hành chuyển đổi chiến lược hoàn chỉnh. Nadella tin rằng máy tính trong tương lai có thể sẽ chạy hoàn toàn trên nền tảng đám mây, và là hệ điều hành dành cho các ứng dụng độc lập, nếu không đi theo xu hướng này, Microsoft có thể không còn dư địa để phát triển.
Do đó, trong mười năm qua, tất cả hoạt động nghiên cứu và phát triển sản phẩm cũng như các khoản đầu tư liên quan của Microsoft đều tập trung vào dịch vụ đám mây và hệ thống sản phẩm cập nhật cũng hoàn toàn được điều khiển bởi logic và tư duy của dịch vụ đám mây.
Đây là lý do tại sao khi OpenAI gặp vấn đề về kinh phí, Microsoft đã mạnh dạn đầu tư trực tiếp hàng chục tỷ USD. Nadella luôn tin rằng tương lai là một thế giới "AI + cloud", năng lực về AI của Microsoft còn yếu nên hãng phải tìm kiếm các công nghệ và đội ngũ mới, và sự xuất hiện của OpenAI chỉ bù đắp cho mối liên kết này.
Tất nhiên, sau khi ChatGPT dần trở nên phổ biến, Microsoft đã nhanh chóng tung ra hàng loạt sản phẩm xoay quanh công nghệ này và tích hợp nó vào lớp dưới cùng của Windows cũng như tất cả các ứng dụng Microsoft truyền thống, hình thành nên logic và xu hướng sử dụng AI để thúc đẩy tăng trưởng sản phẩm.
Vào tháng 10 năm 2023, Microsoft phát hành bức thư ngỏ hàng năm CEO Satya Nadella gửi tới toàn thể nhân viên, nếu muốn tóm tắt nội dung bức thư ngỏ này bằng một từ thì đó chính là “trí tuệ nhân tạo”. Trong thư, Nadella cho biết: "Thế hệ AI tiếp theo sẽ định hình lại tất cả các danh mục phần mềm, bao gồm cả chính Microsoft".
Ở một khía cạnh nào đó, quyết định đầu tư và tích hợp đầy đủ các công nghệ mới như ChatGPT vào sản phẩm của Nadella cũng giống như việc Steve Jobs ra mắt iPhone, trở thành một sự kiện lớn làm đảo lộn toàn bộ xã hội và cuộc sống.
Microsoft tung ra phiên bản mới của trình duyệt Bing và Edge, chính thức giới thiệu công nghệ ChatGPT
Chính kiểu đổi mới đột phá và tư duy sản phẩm này đã giúp giá trị thị trường của Microsoft tiếp tục tăng và cuối cùng đã vượt qua Apple.
Tư duy công nghệ > Tư duy kinh doanh
Theo một nghĩa nào đó, Jobs đã yêu cầu Cook làm Giám đốc điều hành Apple trong thời gian ông bị bệnh, không chỉ vì “sở thích” của bản thân mà còn vì sự cân nhắc cho sự phát triển công ty và giá trị thị trường.
Mặc dù Apple trong thời đại Steve Jobs thường xuyên phát triển các công nghệ đen nhưng việc kiểm soát chi phí và tỷ suất lợi nhuận luôn bị thị trường chỉ trích. Từ góc độ phát triển doanh nghiệp, Jobs rất cần người kế nhiệm để cân bằng năng động cả hai để thúc đẩy sự tăng trưởng ổn định và lâu dài của Apple.
Vì vậy, bất kỳ quyết định nào của Cook đều dựa trên tư duy kinh doanh này: tối đa hóa hiệu quả của Apple trong lĩnh vực kinh doanh. Bắt đầu từ thời điểm này, khái niệm “cắt xúc xích” về sự lặp lại nhỏ của công nghệ là điều dễ hiểu. Rốt cuộc, ông sợ rằng người tiêu dùng sẽ không nắm bắt được những công nghệ "một cửa" nhất định.
Triết lý kinh doanh của Cook đã biến điều “khó đoán” ban đầu theo chiến lược sản phẩm-vua của Apple trở nên “có thể đoán trước được”. Bởi vì vốn có thể được dự đoán thông qua tỷ suất lợi nhuận, chi phí và tốc độ tăng trưởng doanh thu.
Điều này cũng khiến thị trường vốn giống Apple thời Cook. Xét cho cùng, dữ liệu có thể dự đoán và đo lường được, đó là cơ sở để các tổ chức đầu tư và nắm giữ cổ phiếu trong thời gian dài.
Tuy nhiên, khi kiểu tư duy này phát triển đến một giai đoạn nhất định, chắc chắn sẽ gặp phải điểm nghẽn trong sự chấp nhận của người tiêu dùng. Theo cách nói thông thường, người tiêu dùng ngày càng mệt mỏi với sự đổi mới trong cách cắt xúc xích. Chỉ có sự đổi mới mang tính đột phá thực sự mới có thể nâng cao hơn nữa doanh số bán sản phẩm và thương hiệu.
Để duy trì hình ảnh cơ bản trên thị trường vốn, Cook đã chọn hướng đi mới là AR và VR cho sự đổi mới mang tính đột phá thay vì tiếp tục lật đổ ngành công nghiệp điện thoại di động. Chiến lược của ông có vẻ an toàn nhưng trong mắt vốn, đó là sự nghi ngờ về không gian phát triển của một ngành chưa rõ.
Mặt khác, Microsoft sau khi hoàn thành việc phân chia hoạt động kinh doanh truyền thống vào năm 2015 đã hoàn toàn nắm bắt công nghệ và sản phẩm đám mây, đã sớm lựa chọn hướng phát triển cần được định hướng bởi sự đổi mới mang tính đột phá và đầu tư mạnh mẽ vào đó.
Sự bùng nổ của OpenAI là một biểu hiện của chiến lược này. Đầu tư vào R&D quy mô lớn đã cho phép Microsoft chiếm giữ vị trí dẫn đầu trong ngành về định hướng sản phẩm và kỹ thuật của nhiều dịch vụ đám mây khác nhau.
Ở một mức độ nhất định, Microsoft hiện đang không tiếc công sức đầu tư vào R&D và đổi mới sản phẩm, tuân thủ tư duy phát triển công nghệ. Trong kỷ nguyên Cook, điểm khởi đầu của mọi hoạt động Apple là tối đa hóa giá trị thương mại.
Trong thời đại chắc chắn, việc tối đa hóa giá trị doanh nghiệp sẽ được thị trường vốn ưa chuộng. Nhưng khi sự bất ổn đang bay khắp bầu trời, thị trường vốn quan tâm nhiều hơn đến việc liệu sự đổi mới mang tính đột phá có thể đưa thị trường thoát khỏi tình trạng bất ổn và hướng tới một môi trường chắc chắn hay không.
Vì vậy, hiện nay Microsoft đang bắt đầu vượt qua Apple và trở thành con cưng mới của thị trường vốn.
Steve Jobs đã nói: “Bạn không thể làm quá nhiều thứ trong cuộc đời này, vậy nên mọi việc bạn làm đều phải thật tuyệt vời”.
Đây là chìa khóa thành công của Apple và hiện là mục tiêu của Microsoft thời Nadella.
Có thể sự thay đổi về vốn hóa thị trường chỉ là bước khởi đầu.