Năm 2025, 1,6 triệu người nhập cư tại Mỹ bỗng trở thành 'bất hợp pháp' khi chính quyền của Tổng thống Trump hủy bỏ các bảo vệ nhân đạo và visa đặc biệt.
Cảnh sát bắt giữ người biểu tình bạo loạn phản đối chiến dịch truy bắt người nhập cư tại Los Angeles, California, Mỹ ngày 8/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Năm 2023, Trung tâm Nghiên cứu Pew ước tính tổng số người nhập cư không có giấy tờ tại Mỹ là 14 triệu. Năm 2024, các ứng cử viên Cộng hòa vận động với cam kết sẽ trục xuất 20 triệu người nhập cư không hợp pháp. Đến năm 2025, con số này – dù vẫn còn gây tranh cãi giữa chính phủ Mỹ và các tổ chức quốc tế – đã vọt rất cao trong các tuyên bố chính thức, với việc Tổng thống Trump thậm chí khẳng định có 25 triệu người “không nên ở đây”.
Theo tờ El Pais, giữa nhiều con số mâu thuẫn và chưa xác minh, điều chắc chắn là khi bước sang năm 2026, chính quyền Mỹ đương nhiệm đã biến 1,6 triệu người trở thành nhập cư “không giấy tờ” chỉ trong năm nay, với một chính sách chống nhập cư vận hành bài bản khiến những người trước đây được bảo vệ trở thành bất hợp pháp, thu hồi giấy tờ của những người đã có và hiện đang trục xuất những người mà nước Mỹ từng chào đón.
Một số cụm từ đã trở nên quen thuộc với người dân: khôi phục “thời vàng son” của Mỹ, thực hiện “đợt trục xuất lớn nhất trong lịch sử,” hay trục xuất “những kẻ tồi tệ nhất”.
Chính quyền của đảng Cộng hòa vận hành theo những “khẩu hiệu” này. Ngay trong ngày nhậm chức, Tổng thống Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp loại bỏ chương trình nhân đạo cho phép 530.000 người di cư từ Cuba, Haiti, Nicaragua và Venezuela vào Mỹ. Chỉ sau một đêm, nhiều người nhập cư nhận được thông báo từ Bộ An ninh Nội địa (DHS) rằng họ không có lựa chọn nào khác: “Bạn phải rời khỏi Mỹ ngay lập tức.”
Không chỉ là vấn đề trục xuất “tội phạm” hay “người bất hợp pháp” như các chính trị gia Cộng hòa hứa hẹn. Những khái niệm này đã được mở rộng. Toàn bộ các gia đình đã đến Mỹ theo lời hứa về 2 năm để được cấp quy chế hợp pháp, giấy phép lao động và các lợi ích khác, giờ đây cũng bị liệt vào danh sách những người không được hoan nghênh.
“Những người đến nước này với lời hứa được bảo vệ hợp pháp, như chương trình nhân đạo, Tình trạng Bảo vệ Tạm thời (TPS), hay chương trình đoàn tụ gia đình, bỗng chốc rơi vào tình trạng bấp bênh, đối mặt với nguy cơ bị giam giữ và trục xuất” - María Asuncíon Bilbao, điều phối viên chiến dịch cho Ủy ban American Friends Service tại Florida, nói.
Bà Bilbao nhấn mạnh rằng các chính sách này đã tạo ra “sự phá vỡ niềm tin giữa chính phủ Mỹ và người di cư”. “Những người này hành động thiện chí: họ tuân thủ luật, đăng ký, cung cấp thông tin, xây dựng cuộc sống, làm việc và chăm sóc gia đình. Người khác đã ở Mỹ nhiều năm mà không có tình trạng hợp pháp, nhưng cũng không sống trong nỗi sợ hãi liên tục. Ngày nay, tất cả họ đều đối mặt với bất ổn, lo âu và gia đình bị chia cắt do các quyết định mang động cơ chính trị phá hủy các biện pháp bảo vệ hiện có”, bà khẳng định.
Theo FWD.us, một tổ chức tập trung vào công lý hình sự và vấn đề nhập cư, đến năm 2024 khoảng 40% dân số không có giấy tờ tại Mỹ đã có một số hình thức bảo vệ tạm thời trước nguy cơ bị trục xuất, và nhiều người có giấy phép lao động. Nhưng thực tế hiện nay đã hoàn toàn khác.
Trong nỗ lực đóng mọi cửa ngõ với nhập cư, chính quyền đã hành động trên nhiều mặt trận: vừa tăng cường cơ quan Cảnh sát Di trú và Hải quan (ICE) để tiến hành các cuộc đột kích và bắt giữ trên khắp cả nước, vừa tìm cơ chế hạn chế nhập cư hợp pháp. Việc loại bỏ chương trình nhân đạo chỉ là bước đầu; sau đó là các chính sách khác trong “cỗ máy trục xuất”.
Đến đầu tháng 2, thông báo loại bỏ Tình trạng Bảo vệ Tạm thời (TPS) đã được đưa ra. Quy chế này vốn từng bảo vệ 605.015 người Venezuela, 330.735 người Haiti, 51.225 người Honduras, 8.105 người Afghanistan...
Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết vào mùa thu rằng chính quyền Tổng thống Trump “đã hành động nhiều hơn bất kỳ chính quyền nào trong lịch sử để hạn chế cả nhập cư bất hợp pháp lẫn hợp pháp”.
Để thực hiện điều này, chính phủ cũng đã vô hiệu hóa việc nhập cảnh qua ứng dụng CBP One. Hàng ngàn người bắt đầu nhận được thông báo đáng sợ: “Đừng cố gắng ở lại Mỹ: chính phủ liên bang sẽ tìm thấy bạn”, trong email gửi tới 936.500 người đã nhập cảnh qua nền tảng kỹ thuật số về nhập cư.
“Những gì rõ ràng từ tất cả các chính sách này là chúng dựa trên phân biệt chủng tộc và bài ngoại”, ông Adelys Ferro, giám đốc Ủy ban Mỹ gốc Venezuela, nhận xét. “Không phải ngẫu nhiên khi chúng nhắm vào các nước nghèo, hoặc các nước có dân số da đen và gốc Hispanic đông. Kết quả thực sự là sự sợ hãi, bất an, mất đi hy vọng ở đất nước vĩ đại này, mất cơ hội việc làm, và sự bất định không biết điều gì sẽ xảy ra.”
Một số quyết định gần đây được chính quyền biện minh vì lý do bảo vệ an ninh quốc gia. Tháng 11, sau cái chết của hai thành viên Lực lượng Vệ binh Quốc gia do bị Rahmanullah Lakanwal, 29 tuổi, quốc tịch Afghanistan, bắn, các hạn chế nhập cư tiếp tục được áp dụng, bao gồm đóng băng hồ sơ xin thường trú và nhập quốc tịch. Tháng 12 này, việc đình chỉ chương trình xổ số visa đa dạng cũng được công bố sau khi một người từng nhận visa này năm 2017 gây ra vụ án mạng ở Đại học Brown.
Chính phủ cũng thông báo đã thu hồi khoảng 85.000 visa ở mọi hạng mục, bao gồm hơn 8.000 visa sinh viên, và hủy chương trình Giấy phép Đoàn tụ Gia đình, ảnh hưởng tới hơn 14.000 công dân Colombia, Cuba, Ecuador, Guatemala, Haiti, Honduras và El Salvador. Từ ngày 14/1/2026, những người này, dù nhập cảnh hợp pháp, cũng sẽ bị coi là nhập cư “không giấy tờ” theo hệ thống hiện hành.
Một số người nhập cư đặt hy vọng vào năm mới, số khác vào cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, hoặc chờ kết thúc nhiệm kỳ của Tổng thống Trump. Tuy nhiên, theo điều phối viên Bilbao, những chính sách này đã tạo ra tác động “không chỉ pháp lý mà còn là nhân đạo và xã hội.”
“Nhìn về 2026, rất có thể sẽ thấy thêm những nỗ lực hạn chế và thu hồi, ảnh hưởng đến nhiều nhóm người nhập cư, kể cả những người từng được coi là ‘được bảo vệ’”, bà Bilbao nhận định.
Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc