Thủ tướng Anh vừa công bố kế hoạch mở rộng mạng lưới điện hạt nhân trên khắp nước Anh và xứ Wales.

Kế hoạch bao gồm cả các biện pháp cắt giảm quy định nhằm đẩy nhanh quá trình cấp phép xây dựng các lò phản ứng hạt nhân mới.

Hướng tới năng lượng sạch, an toàn và giá cả hợp lý

Chính phủ Anh cam kết tạo ra hàng nghìn việc làm có tay nghề cao bằng cách cải cách quy trình lập kế hoạch, giúp việc xây dựng các lò phản ứng hạt nhân mới trở nên dễ dàng hơn.

Các quy định được đơn giản hóa sẽ mở đường cho việc triển khai các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), một công nghệ chưa từng được áp dụng tại Anh trước đây. Theo chính phủ, SMR sẽ giúp cung cấp năng lượng sạch, an toàn và giá cả phải chăng hơn.

Bộ trưởng Năng lượng Ed Miliband nhấn mạnh: "Xây dựng, xây dựng và xây dựng, đó chính là sứ mệnh của nước Anh trong cuộc cách mạng năng lượng sạch. Người dân Anh đã phải chịu cảnh phụ thuộc vào thị trường năng lượng toàn cầu quá lâu. Cách duy nhất để thay đổi điều đó là xây dựng một kỷ nguyên mới của điện sạch".

Chính phủ Anh cũng tuyên bố sẽ bãi bỏ các quy định lỗi thời và đặt ưu tiên cho tăng trưởng kinh tế thay vì nhượng bộ những nhóm phản đối địa phương, thường được gọi là NIMBYs (Not In My Backyard – "Không xây dựng gần nhà tôi").

Nhà máy điện hạt nhân tại Anh. Ảnh: PA

Thoát khỏi tình trạng tụt hậu trong cuộc đua năng lượng sạch

Theo các Bộ trưởng Anh, nước này đã bị tụt hậu trong cuộc đua năng lượng sạch và giá rẻ do nhiều năm trì hoãn và cản trở. Nhà máy điện hạt nhân gần đây nhất của Anh được xây dựng vào năm 1995, và từ đó đến nay chưa có dự án nào mới được khởi công.

Trong kế hoạch mới, các nhà máy điện hạt nhân cỡ nhỏ sẽ lần đầu tiên được đưa vào danh mục dự án quy hoạch quốc gia. Đồng thời, danh sách tám địa điểm cố định dành cho nhà máy điện hạt nhân sẽ bị bãi bỏ, tạo điều kiện linh hoạt hơn cho việc lựa chọn địa điểm xây dựng.

Ngoài ra, chính phủ sẽ dỡ bỏ giới hạn thời gian trong các quy định quy hoạch điện hạt nhân và thành lập một Tổ công tác quản lý hạt nhân nhằm đẩy nhanh quá trình cấp phép xây dựng.

Thứ trưởng Năng lượng Michael Shanks thừa nhận tác động của kế hoạch này sẽ cần thời gian để hiện thực hóa, đồng thời từ chối đưa ra mốc thời gian cụ thể về việc giá điện sẽ giảm. Trả lời Times Radio, ông nói: "Tôi rất muốn có thể bật công tắc và làm giá điện giảm ngay lập tức, nhưng điều đó là không thể".

Thay đổi tư duy về phát triển điện hạt nhân

Thủ tướng Keir Starmer nhấn mạnh rằng việc phát triển điện hạt nhân là cấp thiết để đảm bảo an ninh năng lượng của Anh: "Đã nhiều thập kỷ trôi qua mà nước Anh không xây dựng thêm một nhà máy điện hạt nhân nào. Chúng ta đã bị tụt hậu và phụ thuộc quá nhiều vào Nga. Giá điện tại Anh đã tăng vọt vì những biến động do Điện Kremlin gây ra".

Ông tuyên bố sẽ chấm dứt tình trạng đó – thay đổi quy định để hỗ trợ những người thực sự muốn xây dựng và phát triển đất nước, đồng thời nói không với những lực lượng cản trở Anh tiếp cận nguồn năng lượng rẻ hơn, tăng trưởng kinh tế và việc làm.

Tuy nhiên, ông Shanks khẳng định rằng các cộng đồng địa phương vẫn có quyền lên tiếng trong quá trình quy hoạch, bác bỏ lo ngại rằng chính phủ sẽ bỏ qua ý kiến người dân để thúc đẩy dự án bằng mọi giá. Trả lời BBC Radio 4, ông nói: "Chúng ta cần xây dựng cơ sở hạ tầng cho tương lai, vì nhu cầu sử dụng điện sẽ tăng mạnh trong những năm tới. Tuy nhiên, cộng đồng địa phương vẫn có tiếng nói trong quá trình quy hoạch, đó là điều rất quan trọng".

Phản ứng của ngành công nghiệp và phe đối lập

Ông Tom Greatrex, Giám đốc điều hành Hiệp hội công nghiệp hạt nhân Anh, nhận định rằng động thái này là một tín hiệu mạnh mẽ từ chính phủ: "Đây là tín hiệu rõ ràng nhất từ thủ tướng rằng điện hạt nhân đóng vai trò quan trọng trong sứ mệnh tăng trưởng và cung cấp năng lượng sạch của nước Anh. Một hệ thống quy hoạch hợp lý hơn sẽ giúp nhà đầu tư, chuỗi cung ứng và các cộng đồng có sự chắc chắn hơn, đồng thời đẩy nhanh tiến độ xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới".

Trong khi đó, phe đối lập bảo thủ bày tỏ thái độ hoài nghi, chỉ trích rằng chính phủ của Công đảng đang "theo sau" đảng Bảo thủ trong việc thừa nhận lợi ích của điện hạt nhân. Đồng thời cáo buộc chính phủ hiện tại đang khiến giá điện tăng cao và làm mất đi hàng tỷ bảng Anh đầu tư vào đất nước.

Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo independent)

Sau tai nạn cách đây 68 năm, nhà máy Sellafield vẫn có nồng độ phóng xạ cao và lượng chất thải hạt nhân chưa qua xử lý khổng lồ.

Khu vực hạt nhân Sellafield nhìn từ trên cao. Ảnh: Wikimedia

Ngày 10/10/1957, một thảm họa xảy ra ở cơ sở hạt nhân Windscale tại thị trấn ven biển Cumbria, vùng tây bắc nước Anh. Không được phát hiện từ đầu, đám cháy bùng lên ở một trong hai lò phản ứng sản xuất plutonium và tritium, thành phần chủ chốt trong vũ khí nhiệt hạt nhân của Anh khi căng thẳng Chiến tranh Lạnh leo thang. Cơ sở hạt nhân bí mật trở thành trung tâm của sự kiện có thể gây thảm họa tàn khốc.

Đám cháy đã tiêu thụ 11 tấn uranium, giải phóng đồng vị phóng xạ nguy hiểm như iodine-131, cesium-137, và polonium-210 vào môi trường. Những hợp chất độc hại này trôi dạt khắp miền bắc nước Anh và xa hơn, dẫn tới lo ngại về một thảm họa rộng hơn ở châu Âu. Tình huống càng bấp bênh hơn do khả năng lò phản ứng thứ hai bắt lửa, dẫn tới lõi nóng chảy và cả vùng sẽ trở nên không thể sinh sống trong nhiều thế kỷ.

Với ít lựa chọn, nhà chức trách quyết định làm ngập lò phản ứng bằng nước, một phương pháp gây tranh cãi chưa được chứng minh. Tuy nhiên, cách này đã ngăn chặn đám cháy, lò phản ứng được bịt kín ngay lập tức và ngừng hoạt động lò. Được bao bọc bằng bê tông, thành phần độc hại bên trong nhà máy sẽ được lưu giữ an toàn hơn 30 năm.

Khi sự quan tâm trên toàn cầu đối với biến đổi khí hậu mạnh mẽ hơn, công cuộc tìm kiếm giải pháp năng lượng bền vững thay thế nhiện liệu hóa thạch trở nên cấp thiết hơn. Trong số đó, điện hạt nhân trở thành lựa chọn thuyết phục do lượng thải khí carbon thấp và hiệu quả cao. Tuy nhiên, năng lượng hạt nhân đi kèm một thách thức lớn khiến giới khoa học, quân đội và khu vực công nghiệp đau đầu tìm cách giải quyết suốt nhiều thập kỷ, đó là quản lý chất thải phóng xạ.

Loại chất thải này vẫn độc hại suốt hàng thế kỷ, thậm chí thiên niên kỷ, dấy lên câu hỏi mấu chốt về phương pháp tách an toàn từ quá trình sản xuất và cảnh báo dài hạn cho thế hệ tương lai. Tính chất bí mật của các cơ sở hạt nhân thường che đậy vấn đề. Ví dụ, tai nạn Windscale dẫn tới khoảng 200 ca tử vong do ung thư gần đó với tác động sâu rộng đến nông nghiệp và sức khỏe cộng đồng, nêu bật hậu quả trầm trọng khi quản lý chất thải hạt nhân còn yếu kém.

Đổi tên thành Sellafield năm 1981 để trút bỏ hình ảnh tiêu cực trong quá khứ, cơ sở chuyển từ sản xuất vật liệu vũ khí hạt nhân sang cung cấp năng lượng cho lưới điện quốc gia. Nhà máy tiếp tục hoạt động tới năm 2003 trước khi dừng vận hành do cơ sở hạ tầng cũ kỹ và kém an toàn. Ngày nay, Sellafield biến đổi thành tổ hợp giống thị trấn nhỏ, bao gồm hơn 200 tòa nhà trải rộng trên 3,2 km. Tổ hợp tuyển gần 12.000 người để thực hiện một trong những dự án giải thể thách thức nhất trên thế giới, kéo dài thêm 100 năm nữa với chi phí dự tính khoảng 160 tỷ USD.

Sellafield nằm trong số những khu công nghiệp độc hại nhất châu Âu do nồng độ phóng xạ cao và lượng chất thải khổng lồ chưa xử lý. Một phần chất thải nằm trong những cấu trúc hở xây tạm, phân rã chậm rãi trong khi các biện pháp bảo vệ xuống cấp nhanh chóng. Việc giải quyết nguy cơ càng phức tạp do biến đổi khí hậu. Lượng mưa tăng lên đe dọa làm tràn ao lưu trữ chất thải và giải phóng chất gây ô nhiễm. Do đó, nỗ lực dọn dẹp được điều khiển từ xa bằng robot dưới nước để quản lý vật liệu độc hại an toàn.

Chất thải nồng độ cao (HLW) và trung bình (ILW) ở Sellafield được quản lý bằng quy trình nghiêm ngặt. Với độ phóng xạ cao trong nhiều thế kỷ, HLW sẽ trải qua quá trình thủy tinh hóa để lưu trữ lâu dài và an toàn hơn. Trong khi đó, ILW được bọc trong bê tông hoặc thép và lưu trữ ở các cơ sở mới có tuổi thọ khoảng 100 năm.

VnExpress (Theo Interesting Engineering)

Sau sự cố định mệnh tại nhà máy điện hạt nhân Tokaimura năm 1999, anh Hisashi Ouchi bị ăn mòn gần hết phần da trên cơ thể và khóc ra máu cho đến tận khi trút hơi thở cuối cùng.

Lúc Ouchi được đưa đến Bệnh viện Đại học Tokyo (Nhật Bản), anh chính là người bị nhiễm phóng xạ mức cao nhất trong lịch sử nhân loại. Các bác sĩ đã rất bất ngờ khi phát hiện cơ thể của kỹ thuật viên 35 tuổi này hầu như mất sạch tế bào bạch cầu và không còn hệ miễn dịch. Anh khóc ra máu trong nỗi đau giằng xé khắp cơ thể vì lớp da bảo vệ bên ngoài đã bị phóng xạ ăn mòn. 

Sinh năm 1965, Hishashi Ouchi bắt đầu làm việc trong ngành năng lượng hạt nhân tại một thời điểm vô cùng quan trọng đối với Nhật Bản. Với nguồn tài nguyên tự nhiên ít ỏi và phải phụ thuộc nặng nề vào nhập khẩu năng lượng, quốc gia châu Á này đã quyết định sản xuất điện hạt nhân cũng như bắt tay vào xây dựng nhà máy thương mại đầu tiên năm 1961. 

Chân dung Hisashi Ouchi - người bị nhiễm phóng xạ nặng nhất thế giới. Ảnh: Youtube

Vị trí của nhà máy điện tại Tokaimura rất lý tưởng vì có không gian rộng rãi. Từ cơ sở này có thể dẫn đến khu khuôn viên gồm các lò phản ứng, viện nghiên cứu, cơ sở làm giàu và xử lý nhiên liệu. Nơi đây được kỳ vọng đáp ứng một phần ba nhu cầu tiêu thụ của người dân thành phố này. 

Cơ sở này này có nhiệm vụ làm giàu chất urani hexafluoride thành bột urani được sử dụng trong sản xuất năng lượng hạt nhân. Quy trình này thường gồm nhiều bước và sắp xếp theo trình tự thời gian cẩn thận. 

Đến năm 1999, Công ty chuyển đổi nhiên liệu hạt nhân Nhật Bản (JCO) bắt đầu thử nghiệm để xem có thể bỏ qua một số bước để có thể làm cho quá trình sản xuất diễn ra nhanh hơn hay không. Vì vậy, khoảng 10h sáng 30/9 năm đó, Hisashi Ouchi cùng người đồng nghiệp Masato Shinohara 29 tuổi, và giám sát viên Yutaka Yokokawa 54 tuổi đã thử cắt ngắn quá trình.

Ouchi là người bị nhiễm phóng xạ nặng nhất trong số 3 người có mặt trong căn phòng.

Thế nhưng, không ai trong số họ tưởng tượng được mức độ nguy hiểm từ việc mình đang làm. Thay vì dùng bơm tự động để trộn 2,4kg urani đã làm giàu với axit nitric trong thùng, họ lại dùng tay để đổ 16kg urani. Đến 10h35, số phóng xạ đạt đến khối lượng tới hạn. 

Căn phòng phát nổ thứ ánh sáng màu xanh lam cho thấy một phản ứng chuỗi hạt nhân đã xảy ra và đang giải phóng chất phóng xạ độc hại. Ngay sau đó, khu vực nhà máy đã được sơ tán khẩn cấp trong khi Hisashi Ouchi và các đồng nghiệp được đưa đến Viện Khoa học Phóng xạ Quốc gia ở Chiba. Họ đều đã tiếp xúc trực tiếp với chất phóng xạ do đứng rất gần nhiên liệu này, song mỗi người bị ảnh hưởng ở một mức độ khác nhau. Tại thời điểm tia Gamma tràn ngập căn phòng, Ouchi đứng trực tiếp bên trên thùng chứa nên bị phơi nhiễm mạnh nhất.

Nhà máy điện hạt nhân Tokaimura. Ảnh: Wikimedia Commons

Tiếp xúc với lượng phóng xạ 7 đơn vị Sivert được cho là đủ để tử vong. Giám sát viên Yokokawa tiếp xúc 3 đơn vị Sivert và sẽ là người duy nhất trong nhóm còn sống sót. Masato Shinohara nhiễm 10 đơn vị Sivert, trong khi Hisashi Ouchi - người trực tiếp đứng trên thùng thép - nhiễm 17 đơn vị Sivert.

Sự cố này biến kỹ thuật viên Ouchi trở thành người nhiễm phóng xạ nặng nhất trong lịch sử. Cơn đau ập đến tức thì khiến anh gần như không thở được nữa. Tại thời điểm được đưa đến bệnh viện, nam thanh niên này bị nôn mửa dữ dội và bất tỉnh. Các vết bỏng phóng xạ phủ kín cơ thể, đôi mắt rỉ máu. 

Tế bào bạch cầu của Ouchi biến mất. Cơ thể không còn phản ứng miễn dịch. Các bác sĩ đã phải điều trị cho anh trong một khu đặc biệt để bảo vệ anh khỏi những mầm bệnh trong môi trường bệnh viện. Các vết thương của Ouchi bị rỉ nước. Quá đau đớn, anh bật khóc đòi gặp mẹ. 

Ba ngày sau, nam thanh niên này được chuyển đến Bệnh viện Đại học Tokyo, nơi anh được thử nghiệm phẫu thuật ghép tế bào gốc. Tuần đầu tiên, các bác sĩ tiến hành vô số ca ghép da và truyền máu. Chuyên gia cấy ghép tế bào Hisamura Hirai sau đó đã đề xuất một cách tiếp cận mang tính cách mạng chưa từng được thử nghiệm trên các nạn nhân bức xạ trước đây: cấy ghép tế bào gốc. Họ hy vọng biện pháp này sẽ nhanh chóng phục hồi khả năng tạo máu mới cho nam bệnh nhân hơn là cấy ghép tủy xương. Chị gái của Ouchi đã hiến tế bào gốc cho em trai.

Các bức ảnh chụp nhiễm sắc thể của Hisashi Ouchi cho thấy chúng đã bị phân hủy hoàn toàn. Lượng phóng xạ khổng lồ đi qua máu của anh đã tiêu diệt hết tế bào mới vừa được đưa vào. Cơ thể anh cũng không tiếp nhận phần da được ghép mới do ADN không thể tự tái tạo. 

“Tôi không thể chịu đựng được nữa. Tôi nào phải chuột thí nghiệm”, bệnh nhân gào khóc. Tuy nhiên, trước sự kiên quyết giành giật sự sống cho con trai của gia đình Ouchi, các bác sĩ tiếp tục tiến hành thử nghiệm khi các mảng da của anh bắt đầu tuột khỏi cơ thể. Đến ngày thứ 59 trong bệnh viện, anh lên cơn đau tim. Nhưng người thân đã xin bác sĩ nỗ lực hồi sinh cho bệnh nhân. Có những lần anh bị ngừng tim đến ba lần trong vòng một giờ và lại được hồi sinh theo ý nguyện của gia đình. 

Cư dân vùng Tokaimura được kiểm tra chất phóng xạ vào tháng 10/1999. Ảnh: AFP

Do ADN không thể tái tạo và tổn thương não ngày càng tăng sau mỗi lần tim ngừng đập, sự sống dường như đã khép lại từ lâu đối với Ouchi. Chỉ đến lần ngừng tim cuối cùng do suy đa tạng vào ngày 21/12/1999, tức 83 ngày nằm viện, anh mới chính thức được giải thoát khỏi nỗi đau đớn. 

Ngay sau khi xảy ra sự cố hạt nhân Tokaimura, 310.000 cư dân trong bán kính 10km quanh đó được yêu cầu phải ở yên trong nhà. Trong 10 ngày tiếp theo, 10.000 người đã được kiểm tra phóng xạ, với hơn 600 người bị nhiễm mức độ thấp. Không ai phải chịu đựng lượng lớn phóng xạ như Hisashi Ouchi và người đồng nghiệp Masato Shinohara.

Shinohara phải trải qua 7 tháng ở ngưỡng cửa sinh tử. Anh cũng được truyền tế bào gốc. Trong ca bệnh này, các bác sĩ đã lấy tế bào gốc máu từ dây rốn của một đứa trẻ sơ sinh. Đáng buồn thay, cách tiếp cận đó cũng như ghép da, truyền máu hay phương pháp điều trị ung thư đều không mang lại hiệu quả. Anh qua đời vì suy phổi và gan vào ngày 27/4/2000.

Là người giám sát hai nhân viên xấu số, ông Yokokawa được ra viện sau ba tháng điều trị. Ông gặp phải một số bệnh nhẹ liên quan đến nhiễm xạ, song bị đưa ra xét xử vì thiếu trách nhiệm trong công việc vào tháng 10/2000. Trong khi đó, JCO phải trả 121 triệu USD để bồi thường cho 6.875 cư dân bị ảnh hưởng bởi sự cố phóng xạ. 

Nhà máy điện Tokaimurai tiếp tục được vận hành bởi một công ty khác thêm 10 năm cho đến khi bị đóng cửa bởi trận động đất và sóng thần Tohoku năm 2011. Đến nay, cơ sở này vẫn chưa hoạt động trở lại. 

Theo Báo Tin tức (A.I.T)